Hollanda Uluslararası Hukuk Danışma Komitesi (CAVV), İsrail aleyhindeki soykırım davasına atıfta bulunarak, soykırım durumlarında üçüncü devletlerin harekete geçme yükümlülüğü bulunduğunu ve bu yükümlülüğün, Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) verdiği geçici tedbir kararıyla başladığını bildirdi.
SİLAH AMBARGOSU VE EKONOMİK YAPTIRIM UYGULANABİLİR
Hollanda hükümeti ve parlamentosuna uluslararası hukuk konularında tavsiye veren CAVV’in “Üçüncü Devletlerin Soykırımı Önleme Yükümlülüğü” başlıklı raporunda, Soykırım Sözleşmesi’ne taraf tüm devletlerin soykırımı önlemek için silah ambargosu ve ekonomik yaptırım uygulayabileceği kaydedildi.
Soykırım durumunda üçüncü devletlerin sorumluluğuna ilişkin genel bilgilerin yer aldığı raporda, UAD’nin uygulamasının anlatıldığı kısımlarda İsrail aleyhindeki soykırım davasında alınan tedbir kararlarına atıf yapıldı.
Dışişleri Bakanlığı’nın talebi üzerine hazırlanan raporda, “Uluslararası hukuk düzeninin geliştirilmesini teşvik etmekle anayasal olarak yükümlü olan Hollanda’dan, ciddi soykırım riski bulunan bir durumla karşılaştığında yeterli tepki vermesi beklenir.” ifadesi yer aldı.
TEK BAŞINA HAREKET EDEMESE BİLE YÜKÜMLÜ
Soykırım Sözleşmesi’ne taraf her üçüncü devletin dünyada nerede gerçekleşirse gerçekleşsin soykırımı önleme yükümlülüğü bulunduğu vurgulanan raporda, devletlerin tek başına soykırımı önleme kapasitesine sahip olmasa bile hareket etmekle yükümlü olduğu bildirildi.
“Soykırımı önleme yükümlülüğü, bir devlet ciddi soykırım riskinin farkında olduğu andan itibaren başlar” denilen raporda, “Uluslararası Adalet Divanı, Soykırım Sözleşmesi kapsamındaki hakların gerçek ve yakın bir tehdit altında geri döndürülemez şekilde zarar göreceğini belirlediğinde, ciddi soykırım riskinin oluştuğu varsayılır.” ifadesi yer aldı.
ETKİ GÜCÜNE GÖRE FARKLI SORUMLULUK
Üçüncü devletlerden “soykırımı önleme yükümlülüğünü nasıl hayata geçirdikleri konusunda kamuoyuna hesap vermelerinin” beklendiğine işaret edilen raporda, üçüncü devletlerin yükümlülüğünün soykırım işleyen devlet veya kişiler üzerindeki siyasi, ekonomik veya askeri etkisine göre değişeceği vurgulandı.
Raporda, üçüncü devletlerin “soykırım işleyen kişiler üzerinde caydırıcı etkiye sahip önlemler alması” gerektiği anlatılırken, soykırım yapan devletle güçlü bağları ve iyi ilişkisi bulunan üçüncü devletlerden soykırımı önlemede daha fazla beklenti olacağı ifade edildi.
Uluslararası hukukta soykırımı önlemek için hangi ülkenin hangi adımları atacağını gösteren açık veya sabit kurallar olmadığına dikkat çekilen raporda, alınabilecek önlemler arasında diplomatik girişimlerden silah ambargosuna, ekonomik yaptırımlardan uluslararası mahkemelere başvuruya kadar geniş bir yelpaze sıralandı.
CAVV’in Hollanda hükümetine sunduğu tavsiyede, üçüncü devletlerin “ciddi soykırım riski durumunda, benzer durumlarda tutarlı bir şekilde kendilerini ifade etmeleri ve önlem almaları” gerektiği belirtilirken, raporun belirli bir duruma yönelik olmadığı, “şimdi ve gelecekte soykırım riski taşıyan tüm vakalara” uygulanacağı kaydedildi.
UAD, 26 Ocak, 28 Mart ve 24 Mayıs 2024 tarihlerinde İsrail aleyhindeki soykırım davasında bu ülkeye karşı üç ayrı tedbir kararı almıştı.
Bu kararlarda İsrail’in, Soykırım Sözleşmesi’nin 2. maddesinde tanımlanan fiillerin işlenmemesi için gerekli tüm önlemleri alması, İsrail ordusunun soykırım fiillerini engelleyecek tedbirleri ivedilikle uygulaması, özellikle Refah’taki soykırım tehlikesi yaratabilecek askeri operasyonları sonlandırması ve aldığı tedbirleri düzenli olarak Divan’a raporlaması istenmişti.